Tên di sản : Phủ Nhân Mỹ

Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa

Loại di tích : Di tích lịch sử

Sô quyết định : 4786/QĐ-UBND

Giới thiệu

Phủ Nhân Mỹ được dựng trên một dải đất cao, với thế đất được lựa chọn để hưởng luồng gió trời và dòng nước, tránh được sự tù đọng trong địa hình chung. Phía Tây là cánh đồng Đao rộng lớn, phía Nam là xóm làng, phía Đông là biển, xa xa dòng sông Cung từ phía Tây chảy về phía Đông như dải lụa xanh điểm tô hoàn thiện một bức tranh làng quê đẹp.

Với một mặt bằng chung của địa hình, Phủ Nhân Mỹ nhìn về hướng Nam đón gió nồm mát, tránh gió Tây nóng, vị trí có sông, có biển, có đồng ruộng là một cảnh trí thiên nhiên đa dạng cùng với xóm làng, dân cư quy tụ là môi trường xã hội thuận tiện giúp mọi người tu dưỡng tâm linh.

Đây là toà kiến trúc với không gian mở gắn với thiên nhiên, gần với đời, đồng thời sự phân bố không gian trong nhà thờ cũng là biểu hiện chức năng, vừa mang tính tâm linh, vừa phục vụ nhu cầu sinh hoạt cộng đồng.

Phủ Nhân Mỹ là khối hình chuôi vồ gồm:

Sân rộng 9,3m x 8m.

Tiền đường có 4 mái, 2 mái trước và sau, 2 mái đầu hồi gắn với 2 vỉ ruồi xây bít đốc, ở đỉnh nóc, dựng trên nền cao khoảng 0,5m, có bậc tam cấp đi vào như nâng toàn bộ khối kiến trúc nổi trội lên. Phần chính của các gian gần kết với nhau bằng hệ thống xà, cột bê tông đồng thời cũng dồn toàn bộ trọng lực qua các cột chuyển xuống nền nhà. Hậu cung xây theo lối cuốn om có 2 cửa ngách thông với tiền đường.

Toà tiền đường có các cấu trúc quan trọng đều làm bằng bê tông cốt thép. Các vì chia gian được gọi đầy đủ là vì kèo phỏng theo lối giá chiêng chồng rường mà phần quan trọng ở trên 2 câu đầu nối đỉnh 2 cột cái gọi là vì nóc. Từ cột quân nhô ra phía ngoài có đầu "Bẩy" chúc xuống theo độ dốc của mái vươn ra đỡ đầu tầu mái trước, tạo ra 1 hàng hiên rộng 1,2m. Đuôi “Bẩy” được gọi là nghé ở phía trong của cột quân và áp sát bụng xà nách có xu hướng để hất xà nách lên, nhưng thực chất là được xà nách khoá ghìm lại. Phần quan trọng của vì kèo là phần vì nóc làm theo kiểu giá chiêng chống rường, phía trên câu đầu là một con rường kê trên hai đấu vuông, giữ cơm rường được cắt vát theo hình chữ V mở rộng, phân nó thành 2 đoạn, trên lưng mỗi đoạn được dựng 2 trụ chống, 2 trụ này lại đội một con rường ngắn gọi là con cung hay bụng lợn với 2 đầu thu múp lại, mỗi vì đều kết cấu trốn cột cái tạo không gian rộng bên trong, thượng lương được đỡ bằng đấu bát tỳ lẽm đình kèo, thông qua hai trụ giá chiêng kết hợp với xà thượng, xà hạ, xà mách, câu đầu để chống đỡ phần mái.

Tiền đường có 3 gian, với chiều dài 9,3m, rộng 4,95, gồm 4 vì chia gian, 2 gian hồi rộng 2,95m, gian giữa rộng 3,52m, khoảng rộng các gian cũng là khoảng cách giữa các vì: Mặt trước tiền đường có 3 chuồng cửa gỗ có khung học đều cao 2,39m, rộng 1,29m, riêng gian giữa rộng 1,47m.

Ngói mũi được dán mái tiền đường vừa đè xuống sườn nhà vừa kết dính với nhau chặt chẽ với hệ thống bờ bao được đắp trang trí rồng chầu gắn kết với 2 bát đấu vuông tạo thành một khối, nóc liên kết cùng với tường đốc nối với bát đấu trên đỉnh nóc bằng một hệ thống bờ nóc vững bền.

Hậu cung: Xây theo lối cuốn vòm, mặt tường trước là bức đại tự đắp mỗi ba chữ "Thần nữ từ" (Đền nữ Thần), kích thước 30cm x 60cm, một phong cách kiến trúc thường thấy trong điện, phủ trước đây là phần còn sót lại của Phủ Nhân Mỹ xưa, hay có thể gọi là phần kiến trúc gốc chưa bị huỷ hoại. Lớp vữa trát áo phía sau hậu cung bị bong lở phát lộ ra lớp cốt tường được xây bằng những viên gạch đỏ dày 3cm, dài 18cm, rộng 8cm là loại vật liệu được dân gian đốt bằng củi rơm, rạ để xây nhà và các công trình tôn giáo ở những thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. Hậu cung có chiều cao từ nóc tới sân là 6,3m, chiều dài 4,85m, rộng 3,2m, có 2 cửa nách thông với tiền đường cũng được xây cuốn vòm cao 1,51m, rộng 0,50m được đóng mở bằng 2 cánh cửa gỗ kiểu "thượng song hạ bản” mà trụ cửa được xoay trên mấu đá gắn trên tường.

Nhìn chung, phủ Nhân Mỹ là một công trình kiến trúc gồm có nhà Tiền đường xây mới, có kiểu dáng kiến trúc phù hợp, hài hoà với nhà Hậu cung - yếu tố gốc còn lại của di tích. Đây là nơi sinh hoạt tinh thần tín ngưỡng quan trọng của nhân dân Nhân Mỹ xưa cũng như ngày nay.